Պատերազմական Ստեփանակերտը` լրագրողի աչքերով

Արդեն 11-րդ օրն է` ծանր մարտեր են գնում արցախա-ադրբեջանական սահմանի ողջ երկայնքով:Հայության հերոսական, ոչ խուճապային, արժանապատիվ պահվածքը ռազմական գործողությունների օրերին մեծ տպավորություն գործեց եւ հիացմունք առաջացրեց աշխարհի շատ երկրներում եւ արդեն օրինակ է ծառայում շատ ազգերի համար: 

Վիգենի ու մնացած հերոս տղաների շնորհիվ կշարունակվի կյանքը

Սակայն պատերազմի սկզբում, երբ մեկնում էի Արցախ, ճանապարհին այն մտատանջություններն ունեի, որ մեր երկրի ներքին ծանր դրությունը, կուտակված դժգոհությունը, իշխանություն-ընդդիմություն հակամարտությունը լուրջ խոչընդոտներ են, որ հայերը կարողանան այս մեծ վտանգի պահին համախմբվել եւ վերածվել մեկ հզոր բռունցքի:Ի՞նչ կտեսնեմ Ստեփանակերտում, այդ մտորումներով էլ տեղ հասա: Բարեբախտաբար, բոլոր կասկածներս հօդս ցնդեցին` դեռ հազիվ Ստեփանակերտ ոտք դրած:Հետագա օրերի ընթացքում էլ, թեեւ քաղաքին հասցվող հարվածները միայն ուժգնանում էին, ավելի ամրապնդվեց համոզմունքս` քիչ է ասել, թե հայությունը խուճապի չմատնվեց, չհուսահատվեց անգամ Թուրքիայի հաշվին թշնամու ուժերի բազմապատկումից հետո: Բացառիկ համախմբվածությունը, մեծից` փոքր, տղամարդ թե կին` տոգորված հայրենիքի պաշտպանության վսեմ գաղափարով: Հենց այդ տպավորությունն էր Արցախ հասնելուց արդեն հաշված ժամեր անց, որ այստեղ ոչ թե ամորֆ, վախեցած ամբոխ է, այլ բարձրակարգ ազգ: 
Այս օրերին քանի-քանի անգամներ ականատես եմ եղել, թե արցախցիների հայրենասիրությունը ինչքան վարակիչ է հատկապես ռազմական գործողությունների ընթացքում... Մայրը պատմում է հայրենիքի փրկության համար զոհված որդու մասին, ընկերը խոսում է զոհված ընկերոջ սխրանքներից, հրամանատարը` մարտում ընկած իր քաջ զինվորի հերոսական կռիվն է գովերգում, հարազատին կորցրածը վիշտը հոգու խորքերում պահած, մի բան էլ փորձում է մեզ գոտեպնդել, թե լավ է, էս անգամ էլ քթները կջարդենք: Ու մեկ բան ես հասկանում, որ մեր հավաքական ուժի գիտակցումն ու մեր հաղթանակի հպարտությունը մխիթարության լույս է ոչ միայն ժողովրդի, այլեւ հայրենիքի ազատության կռվում հարազատ կորցրած մարդկանց համար:
Հետագա օրերին քաղաքի հրթիռակոծությունները գնալով միայն ուժգնացան, բնակչությունը ստիպված էր օրվա զգալի մասն անցկացնել պատսպարված: Շենքի նկուղները, որ անվանում էին ապաստարաններ, սկզբնական օրերին անփորձների համար ապահով վայրի տպավորություն չթողեցին: Բայց շատ արագ էլ մարդիկ այդ նկուղներն իրական ապաստարան դարձրին: Սկզբում աթոռներ ու նստարաններ հայտնվեցին, որ մարդիկ բերում էին իրենց մոտակա ավտոտնակից կամ առաջին հարկի բնակարաններից, ապա սեղանիկ հիշեցնող ինչ-որ բաներ, իսկ ավելի ուշ` մանկական մահճակալներ… Իսկ դրսում տղամարդիկ փորձում են հասկանալ, թե ինչ է կատարվում, որտե՞ղ են եղել առաջին հարվածները, կորուստներ կա՞ն արդյոք: 
Աստիճանաբար քաղաքի կյանքը սկսեց հիշեցնել, որ պատերազմը հեռու չէ: Արդեն տեղեկություններ էին հասնում, որ թշնամին բոլոր ուղղություններով հարձակվել է, եւ ծանր մարտեր են գնում... Մարդիկ արդեն չէին կարողանում ընթացող մարտերի մասին տեղեկություններ ստանալ իրենց  «աղբյուրներից» ` կռվող տղաներից, զավակներից, բարեկամներից ու ծանոթներից: Միակ տեղեկատվությունը պաշտոնականն էր, դա էլ սահմանափակ դարձավ. երկրորդ օրից պարզվեց, որ լուրջ խնդիրներ կան կապի եւ ինտերնետի հարցում: Բարեբախտաբար, այսօր այդ հարցը կարծես թե լուծվել է` հեռախոսային ու ինտերնետային կապը վերականգնվել է:
Ապա սկսեցին խանութների եւ այլ հաստատությունների վրա հայտնվել` «փակ է» ցուցանակները: Մեր շրջապատում գտնվող զանազան մթերային եւ այլ խանութներից գործում էր միայն մեկը: Անմիջապես սպառվում էր ստացված հացը: Դրա հետ մեկտեղ էլ օդային տագնապները գնալով հաճախակիացան: Բայց էլի կյանքը շարունակվում էր. մարդիկ գնումներ էին կատարում, ոմանք փողոցներում փորձում էին հասկանալ, թե այս անգամ որն է «տագնապի» պատճառը: Դարձյալ անօդաչու թռչող սարքե՞ր են հայտնվել մայրաքաղաքի երկնքում, թե ավելի ծանր հարվածներ են լինելու: Ավելացան նաեւ քաղաքից հեռացողները` ծերեր, կին-երեխա. տանգապի պատճառ իրոք կար, գոնե նրանց էր պետք ապահովել: Սակայն մեկ է, թշնամու առաջ ծնկի չեկող, ավելին` նրան մեծ կորուստներ պատճառող եւ հակահարձակման հարմար պահի սպասող բանակի քաջությանը գումարվում է այդ երկրի գլխավոր հրամանատարի համարձակ եւ կշռադատված խոսքը, որ արցախցիներին հաղթել չի լինի: Եվ մարդիկ էլ պահպանում են իրենց վստահությունը` այս անգամ էլ ենք հաղթելու:
Ռմբակոծությունները պարբերաբար դադարում էին, հետո նոր ուժգնությամբ սկսվում: «Գրադների» դղրդյունի ներքո Արցախում հանդիպեցի որդեկորույս մի ծնողի, ով նոր էր լսել որդու կորստի գույժը, ու ում ձայնը, խոսքերը մինչեւ կյանքիս վերջը չեմ մոռանա... Վիշտն ու կսկիծը, տառապանքն ու կարոտը քարացնում էին հոգիս, նայելով որդեկորույս մոր ուժասպառ, անզոր հայացքին... Փարվել էր ու խնդրում, որ ասեմ սխալմունք է, որ որդին` Վիգենը, դեռ կվերադառնա:
Վիգենի ու մնացած հերոս տղաների շնորհիվ կշարունակվի կյանքը... Ամեն խաղաղ լուսաբացի ու լուռ գիշերվա համար պարտական ենք Ձեզ... 

ԻԼՈՆԱ ԱԶԱՐՅԱՆ

Ստեփանակերտ-Երեւան