Ազատազրկումը նպաստում է հասարակության մեջ «գողական օրենքների» տարածմանը. Քրեական նոր օրենսգրքի հայեցակարգ

ՀՀ Կառավարության վաղվա նիստում, ի թիվս այլ հարցերի, ընդգրկվել է նաև նոր քրեական օրենսգրքի հայեցակարգը:

Հայեցակարգում մասնավորապես ասված է, որ «քրեական գործող օրենսգրքի կիրառման ավելի քան տասը տարիների ընթացքում երկրի հասարակական և քաղաքական կյանքում տեղի ունեցան մի շարք իրադարձություններ, որոնք հանցավորության դեմ պայքարի հետ կապված հարաբերությունները կանոնակարգող հիմնական իրավական ակտում որոշակի փոփոխություններ կատարելու անհրաժեշտություն են առաջացնում»:

Ըստ հայեցակարգի՝ օրենսգրքում արդեն շուրջ հարյուր փոփոխություն ու լրացում է կատարվել, բայց «շատ հաճախ արված փոփոխությունները ոչ թե շտկել են վիճակը, այլ ընդհակառակը` ավելացրել են օրենսգրքում առկա հակասություններն ու թերությունները, փոփոխությունների մի մասը կատարվել են պահի ազդեցության տակ, կոնկրետ դեպքի կապակցությամբ՝ առանց հաշվի առնելու օրենսգրքի ընդհանուր տրամաբանությունը, մյուսները զուրկ են կրիմինալոգիական հիմնավորվածությունից կամ հակասում են քրեական իրավունքի տեսության և քրեաիրավական քաղաքականության ժամանակակից միտումներին»:

Հայեցակարգում ասվում է, որ լուրջ թերություններ ունի նաև պատժի համակարգը, քանի որ դատարանը հաճախ ազատազրկմանն այլընտրանք չի ունենում:

«Ազատազրկում պատժատեսակի հաճախակի կիրառումը կարող է նպաստել հասարակական հարաբերությունների քրեականացմանը, քաղաքացիական հասարակության մեջ «գողական օրենքների» տարածմանը»,- ասված է փաստաթղթում:

Հայեցակարգում առաջարկվում է ընդլայնել պատժի համակարգը` նախատեսելով ազատազրկմանը այլընտրանք համարվող գործուն պատժամիջոցներ` տնային կալանք, ազատության սահմանափակում, հանրային իրավունքներից զրկում, ծնողական իրավունքներից զրկում, օտարերկրյա քաղաքացուն ՀՀ տարածքից վտարում:

Հայեցակարգից պարզ է դառնում, որ Քրեական նոր օրենսգրքում նախատեսվում է ապահովել հանցագործությունների տարբեր տեսակների համար նախատեսվող պատիժների կրիմինալոգիական հիմնավորվածությունը, ոչ միայն հանցագործության, այլև այն կատարողի կրիմինալոգիական առանձնահատկությունները, պատժի կրումից պայմանական վաղաժամկետ ազատելու համար նախատեսված պատժի պարտադիր կրման ժամկետները, դատվածության մարման ժամկետները, մեղադրական դատավճռի կատարման վաղեմության ժամկետները կապել ոչ թե հանցագործության տեսակի, այլ՝ դատարանի կողմից նշանակված պատժի հետ:

Նոր օրենսգրքում նախատեսվում է ապաքրեականացնել ոչ մեծ ծանրության որոշ հանցատեսակներ, որոնք կարող են դասվել վարչական իրավախախտումների շարքը, տնտեսական հանցագործությունները, որոնք քաղաքացիաիրավական կարգավորում են ենթադրում:

Միաժամանակ նախատեսվում է նաև հանցագործությունների ռեցիդիվի համար նախատեսել ոչ միայն պատժի նվազագույն շեմ, որից պակաս դատարանը չի կարող նշանակել, այլև՝ թույլ տալ դատարանին նշանակել սանկցիայով նախատեված պատժի առավելագույն չափից ավելի խիստ պատիժ, քանի որ, հեղինակների կարծիքով, պատժի առավելագույն չափի խստացումը կարող է որոշակի կանխարգելիչ նշանակություն ունենալ:

Բացի այդ, ի տարբերություն գործող քրեական օրենսգրքի, հայեցակարգում առաջարկվում է մեղքի բովանդակության մեջ դնել ոչ թե արարքի հանրային վտանգավորության գիտակցումը, այլ՝ հակաիրավականության գիտակցումը: Այն թույլ է տալիս հիմնավորել քրեական պատասխանատվությունը՝ աֆեկտի կամ հարբածության վիճակում հանցանք կատարելու դեպքերում, երբ անձը հնարավորություն չի ունեցել գիտակցելու իր արարքի հակաիրավականությունը և դրանում նրա մեղքը բացակայել է:

Հայեցակարգի հեղինակներն անդրադարձել են նաև պատիժը պայմանականորեն չկիրառելուն, որը, նրանց համոզմամբ, գրեթե հավասարազոր է անպատժելիությանը, քանի որ փորձաշրջանի ընթացքում անձի վրա գրեթե պարտականություններ չեն դրվում: Ուստի՝ առաջարկվում է փորձաշրջանի ընթացքում անձի վրա նաև պարտականություն դնել: