Սահմանադրության նոր նախագծում քաղաքական փոքրամասնությանը տրվել է կարևոր դերակատարում. Հովհաննես Սահակյան

Tert.am-ը գրում է.

Ազգային ժողովի պատգամավոր, ԱԺ Պետական–իրավական հարցերի  մշտական հանձնաժողովի նախագահ Հովհաննես Սահակյանը, Tert.am–ի հետ զրույցում անդրադառնալով սահմանադրական փոփոխությունների նախագծին, ասում է, որ փոփոխությունների նոր նախագծի տարբեր գլուխներում փոքրամասնությանը տրվել է կարևոր դերակատարում և քաղաքական փոքրամասնությունների համար ամրագրվել են մի շարք երաշխիք-իրավունքներ: Նա նաև նշում է, որ նախագիծը ժամանակակից առաջադեմ պետությունների օրինակով անդրադառնում է մի կողմից՝ Սահմանադրության ընդունման և փոփոխման հարցերում քաղաքացիական նախաձեռնության իրավունքին, իսկ մյուս կողմից՝ քաղաքացիների օրենսդրական նախաձեռնության իրավունքին:

– Պարո՛ն Սահակյան, Սահմանադրության փոփոխությունների նոր նախագծով անցում է կատարվում պառլամենտական կառավարման ձևին, որի պարագայում էականորեն կբարձրանա Ազգային Ժողովի դերը: Ըստ որոշ պնդումների, փոփոխված Սահմանադրությունը կդառնա փաստաթուղթ ընդդեմ մենիշխանության: Կառավարման այս նոր ձևը քաղաքական փոքրամասնությանը ժողովրդավարական քաղաքական գործընթացների վրա ներազդելու և մենիշխանությանը հակակշռելու ի՞նչ իրական հնարավորություններ կտա:

– Սահմանադրության փոփոխությունների նոր նախագծի տարբեր գլուխներում փոքրամասնությանը տրվել է կարևոր դերակատարում և քաղաքական փոքրամասնությունների համար ամրագրվել են մի շարք երաշխիք-իրավունքներ: Մասնավորապես.

Ա. Քաղաքական փոքրամասնությանը վերապահվում է ԱԺ փոխնախագահի տեղակալներից մեկի պաշտոնը:

Բ. Քաղաքական փոքրամասնությունը կունենա քննիչ հանձնաժողովներ ստեղծելու և նախագահելու իրավունքները: Ընդ որում, այս հանձնաժողովների ստեղծումը թողնված չէ ԱԺ-ին: Քննիչ հանձնաժողովի ստեղծման համար պառլամենտում որևէ քվեարկություն ձայների մեծամասնությամբ նախատեսված չէ: Պատգամավորների ընդհանուր թվի առնվազն մեկ քառորդի պահանջով քննիչ հանձնաժողով ստեղծվում է իրավունքի ուժով: Մյուս կողմից, հանձնաժողովի փոքրամասնությունն ունի իրավունք` պահանջելու և ստանալու անհրաժեշտ տեղեկություններ:

Գ. Օրգանական օրենքների ընդունման համար անհրաժեշտ կլինի քաղաքական փոքրամասնության համաձայնությունը, քանի որ դրանց ընդունման համար նախատեսված է որակյալ մեծամասնություն: Իսկ օրգանական օրենքների շրջանակը ներառում է այնպիսի կարևորագույն հարցեր, ինչպիսիք են՝ ընտրական իրավունքը, դատական իշխանության կազմակերպումը և գործունեությունը, Ազգային ժողովի գործունեության կարգը, կուսակցությունների ստեղծումը, նրանց իրավական կարգավիճակը, գործունեությունը և այլն:

Դ. Փոքրամասնությունը կունենա դերակատարում պաշտոնների նշանակելու և պաշտոնից ազատելու հարցերում, ինչպես ներկայումս Մարդու իրավունքների  պաշտպանի դեպքում: Նախագծով, պատգամավորների ընդհանուր թվի առնվազն 3/5-ով ընտրության կարգ է նախատեսված Գլխավոր դատախազի,Կենտրոնական բանկի նախագահի, Վերահսկիչ պալատի, Հեռուստատեսության և ռադիոյի հանձնաժողովի, Կենտրոնական ընտրական հանձնաժողովի նախագահների և մյուս անդամների ընտրությունների ժամանակ:

– Սահմանադրական բարեփոխումների հայեցակարգում ամրագրված է անմիջական ժողովրդավարության սահմանադրական երաշխիքների ուժեղացման մոտեցումը՝ որպես ներկայացուցչական ժողովրդավարության ինստիտուտներին զսպելու և հակակշռելու միջոց: Սահմանադրության փոփոխությունների նոր նախագիծը այս մոտեցման իրացման ի՞նչ լուծումներ է առաջարկում:
 
– Սահմանադրության փոփոխությունների նախագիծը ժամանակակից առաջադեմ պետությունների օրինակով անդրադառնում է մի կողմից՝ Սահմանադրության ընդունման և փոփոխման հարցերում քաղաքացիական նախաձեռնության իրավունքին, իսկ մյուս կողմից՝ քաղաքացիների օրենսդրական նախաձեռնության իրավունքին:

Նախագծով ընտրական իրավունք ունեցող ՀՀ քաղաքացիները կարող են հանդես գալ ինչպես Սահմանադրության փոփոխման հանրաքվեի նախաձեռնությամբ (200.000 քաղաքացի), ԱԺ-ի կողմից Սահմանադրության փոփոխության նախաձեռնությամբ (150.000 քաղաքացի), այնպես էլ Ազգային ժողովին օրենքի նախագիծ առաջարկելու նախաձեռնությամբ (50.000 քաղաքացի): Քաղաքացիական նախաձեռնության կարգով չեն կարող ներկայացվել սահմանադրական օրենքներին, պետական բյուջեին, հարկերին, տուրքերին և այլ պարտադիր վճարներին, համաներմանը, պետության պաշտպանությանը և անվտանգությանը, ինչպես նաև միջազգային պայմանագրերի վավերացմանը, կասեցմանը և չեղյալ հայտարարելուն վերաբերող նախագծեր:

– Պարո՛ն Սահակյան, «Ժողովրդավարություն՝ իրավունքի միջոցով» եվրոպական հանձնաժողովը Սահմանադրական բարեփոխումների մասնագիտական հանձնաժողովի կողմից մշակված Սահմանադրության 1-7-րդ, 10-րդ գլուխների նախագծի վերաբերյալ իր խորհրդատվական եզրակացության մեջ անդրադարձել է ընտրական ցենզերին՝ եզրափակիչ մասում առաջարկելով վերացնել երկքաղաքացիների նկատմամբ սահմանափակումները: Ընդհանուր առմամբ, այս մոտեցումն արդյո՞ք ընդունելի է: Ի՞նչ կասեք այս եզրակացության մասին:

– Նախ նշեմ, որ ի հիմնավորում արտահայտված առաջարկի՝ Վենետիկի հանձնաժողովի կողմից հիշատակվում է Մարդու իրավունքների եվրոպական կոնվենցիային կից 1-ին Արձանագրության 3-րդ հոդվածը և այդ մեխանիզմի շրջանակներում քննված մեկ գործ ընդդեմ Մոլդովայի (Տանասեն ընդդեմ Մոլդովայի), որի ենթատեքստն էականորեն տարբերվում է Հայաստանի իրավիճակից: Նկատի ունենալով այն հանգամանքը, որ ընտրական իրավունքը կարգավորելիս Եվրոպական կոնվենցիայի ներքո պետություններին թողնված է գնահատման բավականին լայն հայեցողություն, չի կարելի է ենթադրել, որ  Հայաստանի առանձնահատկությունների պարագայում այդ սահմանափակման նախատեսումը ևս դատարանի կողմից պետք է անհամաչափ գնահատվի: