Անիի պատմությունը կեղծելու թուրքերի հնարքները

Վերջերս գտնվելով Կարսի նախկին մարզում,որը ժամանակավորապես գտնվում է թուրք բարբարոսների վերահսկողության տակ,այցելեցի նաև Բագրատունյաց Հայաստանի մայրաքաղաք Անի...Ի սկզբանե նշեմ,որ թուրքերը և քրդերը ամեն ինչ արել են,որ հայկական հետքերը վերացնեն...Սակայն նրանց դա չի հաջողվել լիովին իրականացնել,իսկ թուրքական իշխանություններն էլ այն ինչ պատկանում է ՀԱՅԵՐԻՆ ներկայացնում են որպես այլ ժողովուրդների ժառանգություն կամ այնպես են ներկայացնում պատմությունը,որ օտարերկրյա զբոսաշրջիկը չի էլ հասկանա,թե այդ հուշարձանը ում կամ որ ժողովրդին է պատկանում...Այդ քաղաքականության վառ օրինակին առնչվեցի ԱՆԻՈՒՄ,երբ քաղաքի բերդի մոտ տեղադրված տեղեկատվական վահանակի վրա չգտա այն տեղեկատվությունն,ըստ որի քաղաքի հիմնադիրները ՀԱՅԵՐՆ են եղել և այլն...Սակայն պարզեցի,որ այս ԱՆՏԵՐ քաղաքում բնակվել են հույները,հայերը,բյուզանդացիները,սելջուկները,արաբները և այլն...Սակայն ամենազավեշտալին ինձ սպասում էր Անիի Մայր Տաճարի՝ Սուրբ Աստվածածին Կաթողիկե եկեղեցու մոտ տեղադրված երկլեզու(թուրքերեն և անգլերեն) տեղեկատվական վահանակը ընթերցելիս...Այդտեղից կարելի է իմանալ,որ այս ՇԵՆՔԸ սկսվել է կառուցվել 987 թ-ից՝Անիի Սմբատ թագավորի օրոք և ավարտվել է 1010 թ-ին՝Գագիկ Ա թագավորի կնոջ՝Կատրանիդե թագուհու օրոք...Նշվում է,որ տաճարի ճարտարապետն է Տրդատը..Իսկ 1064 թ-ից այն սկսել է գործել որպես քաղաքի գլխավոր՝Ֆեթհիյե մզկիթ...Ես չեմ ուզում անդրադառնալ ԵԿԵՂԵՑՈՒ կառուցման սկզբի և ավարտի տարեթվերի սխալներին.իրականում եկեղեցին սկսել են կառուցել 989 թ-ին,իսկ այն ավարտվել է 1001 թ-ին...Ինձ զարմացրեց թուրքերի "բարձրակարգ" և միևնույն ժամանակ պրիմիտիվ կեղծարար լինելու հանգամանքը...Նրանք նշում են թագավորների,թագուհու և ճարտարապետի անունները,սակայն չեն նշում թե ինչ ԱԶԳՈՒԹՅՈՒՆ ունեին նրանք և այդ թագավորները և թագուհին ո՛ր ԵՐԿԻՐՆ են ղեկավարել...Այս գրառումից կարելի է եզրակացնել,որ Անին քաղաք-պետություն է եղել...Չի նշվում նաև,թե այդ ՇԵՆՔԸ,որը 1064 թ-ից որպես մզկիթ է սկսել գործել մինչև այդ ինչ է եղել...Այսպիսով թուրքերը բացեիբաց չեն հերքում Անին հայերին պատկանելու հանգամանքը,քանի որ պատմություն ԼԱՎ իմացող զբոսաշրջիկը գիտի,թե որ պետության թագավորն են եղել Սմբատ Բ-ն և Գագիկ Ա-ն ...Սակայն զբոսաշրջիկների ՄԵԾ մասը չգիտի այդ մասին և տեղեկատվական վահանակը ընթերցելիս չի հասկանում,թե որ պետության մասին է խոսքը և որ այդ "շենքը" ի սկզբանե եղել է ԵԿԵՂԵՑԻ...
Ի դեպ,Անիի մյուս եկեղեցիների մոտ տեղադրված տեղեկատվական վահանակները ևս պարունակում էին կեղծ տեղեկատվություն,որոնց մեծ մասը վնասված էր...Թուրք սահմանապաները մեծ հաճույքով կրակում են դրանց վրա և զվարճանում...

Գագիկ Համբարյան