Արտադրողները պետք է բարեխիղճ մոտենան իրենց բիզնեսին

Վերջին ամիսներին շատ է խոսվում Հայաստանից գյուղատնտեսական արտադրանքի, մասնավորապես՝ մսի և մսամթերքի Ռուսաստանի Դաշնություն արտահանման հնարավորությունների ընդլայնման մասին: Հաշվի առնելով, որ այս թեմայով հետաքրքրված է մեր հասարակության մի զգալի հատված, Fnews.am-ը զրուցեց Կենդանիների Առողջության Համաշխահրային Կազմակերպության անասնաբուժական ծառայությունների որակի գծով փորձագետ, ՄԱԿ-ի Պարենի և Գյուղատնտեսության Կազմակերպության կենդանիների հատուկ վտանգավոր հիվնանդությունների դեմ պայքարի մասնագետ, ՀՀ Սննդամթերքի Անվտանգության Պետական Ծառայության նախկին պետ՝ Գրիգոր Գրիգորյանի հետ:

– Պրն. Գրիգորյան վերջին ժամանակները շատ է խոսվում Հայաստանից գյուղատնտեսական արտադրանքի, մասնավորապես մսի և մսամթերքի Ռուսաստանի Դաշնություն արտահանման հնարավորությունների ընդլայնման մասին: Այս հարցը շատ է հուզում մասնավորապես ֆերմերներին և կենդանական ծագման սնունդ արտադրող կազմակերպություններին, քանի որ այդ դեպքում նրանք հնարավորություն կստանան մուտք գործել միջազգային շուկա և զարգացնել իրենց բիզնեսը: Ձեր կարծիքով ինչո՞վ կարող է պայմանավորված լինել նման երևույթը և ի՞նչ հնարավորություններ ունեն հայ արտադրողները ռուսական շուկայում տեղ գրավելու համար

– Իմ կարծիքով Հայաստանից ՌԴ գյուղատնտեսական արտադրանքի արտահանման հնարավորությունների ընդլայնումը պայմանավորված է մեր երկրի քայլերով ՄՄ միանալու ուղղությամբ: Քանի որ գյուղատնտեսությունը դեռևս բավարար զարգացած չէ և մեր արտադրանքի մեծ մասը սանիտարական և բուսասանիտարական անվտանգության տեսակետից դեռ չի կարող մրցել գյուղատնտեսական մտերքների միջազգային շուկայում, ապա Ռուսաստանի Դաշնության համաձայնությունը ընդլայնել Հայաստանից գյուղ մտերքների արտահանման հնարավորությունը պետք է դիտել որպես բարեկամական կամքի դրսևորում մեր հիմնական դաշնակցի կողմից: Ի պատասխան այս դրսևորմանը, ՀՀ կառավարությունը ձեռնարկեց և շատ կարճ ժամանակահատվածում իրականացրեց մի շարք օրենսդրական փոփոխություններ, որոնք կհեշտացնեն հայ արտադրողների մուտքը ռուսական շուկա: Այս ամսվա առաջին կեսին, ՀՀ վարչապետը ստորագրեց 13 օրենսդրական ակտերում փոփոխությունները ընդունելու մասին որոշումը, ինչը մեր ֆերմերներին և գյուղմթերք արտադրողներին հնարավորություն կընձեռի արտահանել ՌԴ մի շարք մթերքներ, որոնց ներմուծումը վերջին տարիներին արգելված էր Ռոսսելխոզնադզորի կողմից:

– Դուք ասացիք որ մեր արտադրանքի մեծ մասը սանիտարական և բուսասանիտարական անվտանգության տեսակետից դեռ չի կարող մրցել գյուղատնտեսական մթերքների միջազգային շուկայում, սակայն հայտնի է, որ հայ արտադրողները արտահանում են իրենց արտադրանքը ՌԴ, ԵՄ, ԱՄՆ և մի շարք այլ երկրներ: Ի՞նչ մթերքներ են արտահանվում այդ դեպքում հայ արտադրողների կողմից

– Դուք ճիշտ նկատեցիք, այո, հայ արտադրողները արտահանում են իրենց արտադրանքը և ՌԴ, և ԵՄ, և մի շարք այլ երկրներ, սակայն ոչ բոլոր արտահանված արտադրանքն է գյուղատնտեսական: Տեսեք, մեր երկրի ՀՆԱ-յի 16% կազմում է արդյունաբերությունը իսկ 18% գյուղատնտեսությունը, սակայն արտահանված ապրանքների 75% բաժին է ընկնում արդյունաբերության, իսկ 25% գյուղատնտեսության արտադրանքին: Վերջինիս մոտավորապես 25% կազմում են մրգերը, բանջարեղենը և հատապտուղները, իսկ մնացած 75 % անհավասարապես բաշխված է կենդանական ծագման հումքի և մթերքի (ներառյալ ձուկ, ձկնամթերք ձկան կեր), ոգելից խմիչքների, ըմպելիքների և ծխախոտի միջև: Այս մթերքները իրացվում է հիմնականում ԱՊՀ երկրների շուկաներում: Կան նաև որոշակի մթերքներ որ արտահանվում են ԵՄ և ԱՄՆ, սակայն դրանց տեսակարար կշիռը ընդհանուր արտահանման մեջ շատ ցածր է: Ինչպես ես արդեն նշեցի, սա պայմանավորված է այն հանգամանքով, որ Հայաստանում արտադրված գյուղատնտեսական հումքի և մթերքի գերակշիռ մասը դիտվում է ԵՄ և ԱՄՆ համապատասխան ծառայությունների կողմից որպես ռիսկային սանիտարական և բուսասանիտարական անվտանգության տեսակետից:

– իսկ ՌԴ և մնացած ԱՊՀ երկրների համապատասխան ծառայությունները նման մտահոգություններ չունեն ?

– Իհարկե ունեն, սակայն այս դեպքում գործի են դրվում Հայաստանի կողմից ստորագրված անասնաբուծասանիտարական և բուսասանիտարական պահանջների և համապատասխան հսկողության մասին երկկողմանի պայմանագրերի դրույթները, ինչպես նաև բազմակողմանի պայմանագրերի դրույթները, մասնավորապես՝ “ԱՊՀ երկրների միջև միասնական անասնաբուժասանիտարական պահանջների և անասնաբուժասանիտարական հսկողության կարգի մասին” պայմանագրի և “ԱՊՀ երկրների միջև միասնական բուսասանիտարական պահանջների և բուսասանիտարական հսկողության կարգի մասին” պայմանագրեր դրույթները: Հայաստանի ՄՄ միանալուց հետո սրանք կփոխարինվեն այդ Միության համապատասխան պահանջներով և հսկողության կարգերով: Պետք է նաև նշեմ, որ ՄՄ անասնաբուժասանիտարական և բուսասանիտարական պահանջները իրենց բովանդակությամբ բավականին տարբերվում են ԵՄ և ԱՄՆ պահանջներից, սակայն առողջության համար անվտանգության տեսակետներից չեն զիճում ԵՄ և ԱՄՆ պահանջներին: Այս առումով Հայաստանի ֆերմերները, արտադրողները և համապատասխան պետական ծառայությունները դեռ շատ անելիքներ ունեն, մասնավորապես, անասնապահության և կենդանական ծագման հումքի և մթերքի վերաբերյալ, որը ամենախնդրահարույցն է արտահանման տեսակետից:

– Ինչպես և դուք նշեցիք, կենդանական ծագման հումքը և մթերքը ամենախնդրահարույցն է արտահանման տեսակետից, բայց չէ որ ձուկը և ձկնամթերքը ևս կենդանական ծագում ունեն և արտահանվում են ՌԴ: Կան արդյոք արտահանման հետ կապված լուրջ խնդիրներ այս դեպքում ?

– Ճիշտ հասկանալու և մեկնաբանելու համար, արտահանման վերաբերող անասնաբուժական արգելքների մասին խոսելիս մենք պետք է հստակ նշենք, թե կենդանիների որ տեսակի և դրանից ստացված հումքի կամ մթերքների որ խմբի մասին է գնում խոսքը: Կոնկրետ ձկան և ձկնամթերքի վերաբերյալ արտահանման համար լուրջ խոչընդոտներ այս պահին չկան: Այն արտադրողները, որոնք ապահովում են իրենց արտադրանքի համապատասխանությունը ՌԴ անասնաբուժասանիտարական պահանջներին,առանց որևէ խնդրի կարող են ներմուծել այն ՌԴ: Հնարավոր խնդիրները այս դեպքում վերաբերում են ներկրող երկրի անասնաբուժասանիտարական պահանջներին արտադրանքի համապատասխանության հետ: Իմ ունեցած տվյալներով ներկա պահին Հայաստանում ձկնաբուծությամբ զբաղվում են մոտ 170 կազմակերպություններ և անհատ ձեռներեցներ, սակայն 2014 թվականին Ռոսսելխոզնադզորը ձուկ և ձկնամթերք արտահանելու իրավունք է շնորհել դրանցից ընդհամենը 23-ին, որոնցից 5-ը արդեն իսկ ընկել են արտահանման արգելքի տակ անասնաբուժասանիտարական պահանջներին չհամապատասխանելու պատճառով, իսկ 3 կազմակերպությունների վերաբերյալ կիրառվում է ուժեղացված լաբորատոր հսկողություն անասնաբուժասանիտարական պահանջներին չհամապատասխանելու կասկածի պատճառով: Սա խոսում է նրա մասին որ մեր արտադրողների գերակշիռ մասի արտադրանքը դեռ չի համապատասղանում ՌԴ կողմից սահմանված անասնաբուժասանիտարական պահանջներին: Իմ կարծիքով Սննդամթերքի Անվտանգության Պետական Ծառայության ցանկում արտահանման համար ընդգրկվելու համար նման կազմակերպություններին անհրաժեշտ է ինչպես ֆինանսական այդպես էլ խորհրդատվական աջակցություն:

-Իսկ ինչ կասեք այն արտահանողների վերաբերյալ, որոնք արդեն ընդգրկվել են Սննդամթերքի Անվտանգության Պետական Ծառայության ցանկում?

-Ինչ վերաբերում է այն արտադրողներին, որոնք արդեն ընդգրկվել են այդ ցանկում արտահանման համար, ապա դրանք նույպես ժամանակ առ ժամանակ ընկնում են արգելքի տակ: Այս դեպքում խնդիրները ավելի շատ կապված են այն արտադրողների հետ, որոնց տարբեր տեսակի բացթողումերի արդյունքում արտահանված մթերքը չի համապատասխանել անասնաբուժասանիտարական պահանջներին և դրանց վերացման հետ և ոչ թե արգելքների: Նշեմ նաև որ նման արտադրողներին Սննդամթերքի Անվտանգության Պետական Ծառայության Անասնաբուժական Տեսչությունը լուրջ խորհրդատվական աջակցություն է ցուցաբերում բացթողումները վերացնելու համար և միշտ հորդորում զգոն լինել : Այն արտադրողները որոնք գիտակցաբար հետևում են Անասնաբուժական Տեսչության խարհուրդներին և հորդորներին, հաջողությամբ կարողանում են ժամանակին վերացնել իրենց բոլոր բացթողումները և կրկին ստանալ արտահանելու իրավունք, իսկ նրանք որոնք արտադրության մեջ անբարեխիղճ են, նորից ընկնում են արգելքի տակ:

-Պրն. Գրիգորյան հաճախակի են փորձագետներ այցլում Հայաստան, և ի՞նչ քայլեր է ձեռնարկում Սննդի Անվտանգության Պետական Ծառայությունը արտահանողների ցուցակի ընդլայնման համար:

-Տեսեք, այս տարվա Հուլիս ամսվա վերջում, Հայաստան ժամանեց Ռոսսելղոզնադզորի փորձագետների մի խումբ, որը մոտ տասը օրվա ընթաքում գնահատեց մի շարք ձուկ և ձկնամթերք արտահանող կազմակերպություններում արտադրական պրակտիկաների և արտադրանքի համապատասխանելիությունը ՌԴ անասնաբուժասանիտարական պահանջներին: Ըստ նախնական զեկույցի, գնահատված կազմակերպություններից մի քանիսի մոտ արձանագրվել են լուրջ խախտումներ, և դրանց կտրվի ՌԴ արտահանման իրավունք միայն բացթողումները վերացնելուց հետո: Ի դեպ, ձկան և ձկնամթերքի արտահանման հնարավորությունների ընդլայնման ուղղությամ քայլեր կատարեց նաև Սննդամթերքի Անվտանգության Պետական Ծառայությունը, որի նորանշանակ ղեկավարը այս տարվա հոկտեմբերի 27-ին Մոսկվայում հանդիպեց Ռոսսելղոզնադզորի ղեկավարին, և այլ հարցերի թվում քննարկեց նաև Հայաստանից ՌԴ ձուկ և ձկնամթերք արտահանողների ցուցակի ընդլայնման հնարավորությունը: Սակայն նորից պետք է նշեմ, որ այդ ցուցակի ընդլանումը ավելի շատ կախված է մեր արտադրողների բարեխիխճ վերաբերմունքից իրենց բիզնեսին :    

 Վարդուհի Սաֆարյան