Սերժ Սարգսյանը պատրաստվում է այլ ապրիլի

«Ժամանակ» թերթը գրում է. «2018 թվականի ապրիլին Սերժ Սարգսյանի պաշտոնաթողության, իսկ հետո վարչապետի պաշտոնը ստանձնելու հնարավոր հեռանկարի խնդրում մի բան ակնհայտ է, որ չկա այսպես ասած սահմանադրական կամ օրենսդրական արգելք: Սահմանադրությունը, օրենքը Սերժ Սարգսյանին չեն արգելում նախագահի պաշտոնում երկու ժամկետից հետո զբաղեցնել վարչապետի պաշտոնը: Ըստ այդմ առաջանում է հարց, թե ինչն է այդօրինակ հնարավոր զարգացման դեպքում խնդիրը՝ զուտ անձնական անընդունելիությո՞ւնը, թե՞ կան այլ գործոններ ու հանգամանքներ, որոնք խնդիր են առաջացնում Սարգսյանի վարչապետական հեռանկարի պարագայում:

Իրավիճակը իսկապես բազմիմաստ է, հատկապես, երբ նկատի ենք առնում այն, որ անցում է կատարվում խորհրդարանական կառավարման մոդելի եւ այդ իմաստով առաջնային մանդատը իշխող կուսակցությանն է, ոչ թե կոնկրետ պաշտոնատար անձի: Հետեւաբար առաջանում է նաեւ մյուս հարցը՝ վարչապետը քաղաքական իշխանության նշանակովի ներկայացուցիչ է եւ մեծ հաշվով ենթակա է խորհրդարանական մեծամասնությանը, ըստ այդմ առկա է նաեւ հարցը զուտ քաղաքական իմաստով՝ ավելի կարեւոր է այն, թե ով է վարչապե՞տը, թե՞ ով է ՀՀԿ, այսինքն՝ իշխող մեծամասնության առաջնորդը: Որովհետեւ, դիցուկ պատկերացնենք իրավիճակ, երբ Սերժ Սարգսյանը չի դառնում վարչապետ, այդ պաշտոնը զբաղեցնում է որեւէ այլ անձ՝ կամ ներկայիս վարչապետը, կամ նշանակվում է մեկ այլ գործիչ, բայց Սարգսյանը ՀՀԿ նախագահն է, ասել է թե ՀՀԿ մեծամասնության նախագահը:

Խորհրդարանական մեծամասնությանը հաշվետու վարչապետը գործնականում պետք է գնա այն ուղղությամբ, որը կարժանանա այդ մեծամասնության հավանությանը: Մի կողմից թվում է, որ դե յուրե իշխանություն ունեցող վարչապետը կարող է ժամանակի ընթացքում չեզոքացնել դե ֆակտո իշխանություն ունեցող Սերժ Սարգսյանի ազդեցությունը, եւ ըստ այդմ էլ կարեւոր է դառնում, որ Սերժ Սարգսյանը չմնա դե յուրե իշխանության: Այդ հանգամանքը անկասկած ունի նշանակություն, սակայն այստեղ կա թերեւս մի նուրբ հարց: Այդ ընկալումը՝ դե յուրե իշխանության ազդեցության մասով, գործնականում գալիս է նախագահական կամ կիսանախագահական մոդելից, երբ գործող նախագահը փաստացի առավել ազդեցիկ մանդատի եւ իշխանության տեր է: Հետեւաբար, այդ հարաբերակցությունը առանցքային է դարձնում դե յուրե իշխանության լծակ տիրապետելու հանգամանքը:

Ներկայիս մոդելում առաջնային դե յուրե մանդատը պատկանում է խորհրդարանական մեծամասնությանը, այսինքն՝ դրանից բարձր չկա իշխանական մանդատ, իսկ առավելագույնը կարող է լինել անվտանգության խորհրդի մանդատը, որն էլ բազմաբեւեռ կառույց է, այսինքն՝ որոշումների կայացման կոլեգիալ մարմին: Այլ կերպ ասած՝ որքան էլ ժամանակի ընթացքում իշխանության հարաբերությունների իներցիոն, հոգեբանական ընկալումը բերելու է Առաջին դեմքի գերակայության ընկալման՝ ինչն էլ աստիճանաբար կարող է Սերժ Սարգսյանի, այսպես ասած, ճանաչումը փոխարինել ի դեմս նոր վարչապետի Առաջին դեմքի դե ֆակտո ճանաչման, նույնքան էլ ժամանակի ընթացքում առկա է խորհրդարանական մեծամասնության ներկայացուցիչների մոտ սեփական կարգավիճակի առաջնայնության, առաջնային մանդատի տեր լինելու հանգամանքի ընկալումը ժամանակի ընթացքում: Իսկ դա կբերի վարչապետ-պատգամավոր հարաբերության ընկալման փոփոխության, իշխանության վրա դրանից բխող ազդեցությամբ, հետեւաբար նաեւ այդ ազդեցության ներհամակարգային տարածմամբ:

Ըստ այդմ, պնդումը, որ դե յուրե իշխանությունը ժամանակի ընթացքում բերելու է ՀՀԿ նախագահի պաշտոնում դե ֆակտո իշխանության անվերապահ չեզոքացման, ամենեւին միարժեք չէ եւ իրավիճակը ամենեւին պարզունակ չէ: Անկասկած, առաջնային մանդատի գիտակցումը փոփոխություն է բերելու ոչ միայն վարչապետ-պատգամավոր, այլ նաեւ կուսակցապետ-պատգամավոր հարաբերությունների համակարգում, սակայն աներկբա է, որ իրավիճակը Հայաստանի իշխող համակարգում մտնում է լիովին այլ, բոլորովին նոր տրամաբանության շրջանակ, որը բերելու է հոգեբանության եւ ներքին հարաբերությունների կառուցվածքի էական փոփոխությունների:

Այդ տեսանկյունից, որքան էլ առերեւույթ առկա է համոզում, որ Սերժ Սարգսյանն իշխանությունը նախապատրաստում է իր վարչապետությանը՝ իսկ այդ հեռանկարը, անկասկած, ոչ միայն բացառելի չէ, այլ նաեւ քիչ հավանական չէ, այդուհանդերձ խորքային առումով իրավիճակը զարգանում է մի տրամաբանությամբ, որը հիմք է տալիս այլ եզրակացության. Սարգսյանն ավելի շուտ համակարգը նախապատրաստում է իր դե յուրե իշխանություն չլինելուն: Դա նշանակում է, որ բուն իշխանության խնդրում հնարավոր դասավորություններն ու զարգացումները հնարավոր չէ ճշգրիտ կանխատեսել կամ դիտարկել հին համակարգի տրամաբանության շրջանակում: Այդ շրջանակում դիտարկումները կարող են ունենալ կարճաժամկետ ճշգրտություն կամ հաջողություն: Երկարաժամկետ առումով Հայաստանի իշխող համակարգը մտնում է բոլորովին նոր կառուցվածքային եւ տրամաբանական փուլ, որի առաջնային ազդեցության նշանները իրականում զգացնել են տալու ոչ թե 2018-ի ապրիլից հետո, այլ 2022-ի ապրիլից առաջ»:

Առավել մանրամասն՝ թերթի այսօրվա համարում