Որ տարբերակը կլինի ստորագրված` մոսկովյանը, թե վաշինգտոնյանը, դրանից կախված է մեր ժողովրդի ու պետության ե՛ւ մոտակա, ե՛ւ հեռավոր ապագան. Բաբուխանյան
«ԵԹԵ ՖՐԱՆՍԻԱՆ ՊԱՇՏՊԱՆՈՂ Է, ԹՈՂ ԳՆԱ ԻՐ ԴԱՇՆԱԿԻՑ ՀՈՒՆԱՍՏԱՆԻՆ ՊԱՇՏՊԱՆԻ»
— Իրավիճակն օրհասական է, եւ եկել է վճռորոշ պահը, թե Հայաստանը ռուսակա՞ն, թե՞ արեւմտյան տարբերակով է գնալու խաղաղության պայմանագրի կնքման: Ի՞նչ կասեք այս մասին:
— Այն, ինչ կատարվել է 2018 թվականի նիկոլական-ամերիկական հեղաշրջումից հետո` նպատակ ուներ Հայաստանի տեղը այս աշխարհաքաղաքական իրավիճակում փոխել: Այսինքն` հանել Հայաստանը Ռուսաստանի հետ դաշնակցային հարաբերություններից եւ դարձնել ամերիկա-թուրքական պլացդարմ: Եվ մոտենում է կուլմինացիայի պահը` խաղաղության պայմանագիր ստորագրելու տեսքով, որը լինելու է մինչեւ տարվա վերջ: Համենայնդեպս, այդպես են պաշտոնապես հայտարարել ե՛ւ Հայաստանը, ե՛ւ Ադրբեջանը: Այստեղ կա երկու զուգահեռ գործընթաց. մի գործընթացն այն է, որ Ռուսաստանը մտցրեց զորքեր Արցախ, եւ ստորագրվեց նոյեմբերի 9-ի հայտարարությունը: Սա, այսպես ասած, մոսկովյան գործընթացն է, որը վերաբերում է հայ-ադրբեջանական հարաբերությունների կարգավորմանը: Իսկ երկրորդ գործընթացը սկսվեց շատ ավելի ուշ, որը ամերիկյանն է, որի մեջ իր դերն ունի պաշտոնական Բրյուսելը` Եվրամիությունը, Ֆրանսիայի նախագահ Մակրոնը եւ այլն: Հիմա որ տարբերակը կլինի ստորագրված` մոսկովյանը, թե վաշինգտոնյանը, դրանից կախված է մեր ժողովրդի ու պետության ե՛ւ մոտակա, ե՛ւ հեռավոր ապագան:
— Ինչո՞վ ենք դրանք իրարից տարբերվում:
— Ամերիկյան տարբերակում խնդիրը դրված է, որ չկա Արցախ` որպես ինքնուրույն միավոր, այսինքն` որպես քաղաքական ինստիտուտ այն գոյություն չունի: Իսկ եթե գոյություն չունի Արցախ, ուրեմն` անհրաժեշտություն չկա ռուս խաղաղապահների եւ նրանց փոխարեն` կա՛մ ՆԱՏՕ-ն է գալու, կա՛մ Թուրքիան, կա՛մ` բոլորը միասին: Ինչպես գիտեք, Թուրքիան արդեն ունի իր հատուկջոկատայինների բազան Շուշիում: Ադրբեջանն ասում է` Արցախի Հանրապետություն գոյություն չունի եւ ընդհանրապես չկա այդպիսի քաղաքական միավոր: Ըստ նրանց` Ղարաբաղի հայերն Ադրբեջանի քաղաքացիներ են: Նիկոլը գնում է հենց սա ստորագրելու, եւ հասկանալի է, որ այս տարբերակով շատ արագ Հայաստանը, Ադրբեջանը եւ ԱՄՆ-ն կպահանջեն, որպեսզի ռուս խաղաղապահները դուրս գան Արցախից: Բայց եթե ռուս խաղաղապահները դուրս գան, ապա իրենց հետ միասին դուրս կգա արցախահայությունը, եւ մենք վերջնականապես կկորցնենք Արցախը: Եթե չկա հայ Արցախում, ուրեմն` չկա նաեւ Արցախ:
— 101 տարի առաջ ֆրանսիական զորքերը եկել էին հայերին պաշտպանելու Կիլիկիայում, բայց վերջին պահին Ֆրանսիան պայմանագիր ստորագրեց Թուրքիայի հետ, իսկ հայերը կոտորվեցին: Կարծում եք` պատմությունը կրկնվելո՞ւ է, երբ այսօր ԵՄ ու ԵԱՀԿ դիտորդներ են բերվել ու կանգնեցվել սահմանին:
— Բա կարծում էիք` դիտորդական խմբերը գալու են պաշտպանե՞ն մեր ժողովրդին, թե՞ կռվելու են մեր փոխարեն: Այդ խմբերը ՆԱՏՕ-ի հետախուզական ծառայություններն են, որոնք ապահովում են Հայաստանի անցումը ՌԴ-ի հետ դաշնակցային հարաբերություններից դեպի ամերիկա-թուրքական վիլայեթի կարգավիճակի: Ինչ վերաբերում է Ֆրանսիային, նախ պետք է հարց տալ, թե ինչպե՞ս կարող է Մակրոնը զորք բերել Հայաստան, ո՞ր ճանապարհով, Իրանո՞վ, իհարկե` ոչ, Թուրքիայո՞վ, պարզ է, որ թույլ չի տա: Իսկ Վրաստանը, եթե հիշում եք պատերազմի ժամանակ արգելեց իր տարածքով Հայաստան բերել ռազմական եւ նույնիսկ երկակի նշանակության բեռներ: Ինչքա՞ն զորք կարող է բերել Մակրոնը, ինչո՞ւ այդ զորքը չի բերել, երբ դրա անհրաժեշտությունը կար, կամ ինչքա՞ն զենք է տալու: Մինչեւ հիմա քանի՞ փամփուշտ է տվել, որ հիմա մեծ-մեծ «փրթում է»: Մակրոնը Թուրքիայի հանդեպ էլ մի քանի անգամ հոխորտաց, բայց էրդողանը «չռփեց», եւ իր հոխորտանքը վերջացավ: Եվ, ի վերջո, եթե Ֆրանսիան պաշտպանող է, թող գնա իր դաշնակից Հունաստանին պաշտպանի կամ Կիպրոսին, որի 40 տոկոսը Թուրքիան գրավել է: Վերջին կես տարվա մեջ Մակրոնին «տշեցին» աֆրիկական մի շարք պետություններից, որտեղ իրենց գաղութներն էին, եւ հիմա նա ուզում է իր աֆրիկական խայտառակությունը Հայաստանով ծածկել: Մյուս կողմից էլ կատարում է ամերիկական ծրագիրը` ռուսներին հանել այս տարածաշրջանից: Արդյունքում Հայաստանը մի քիչ ուռճացնելու են, հետո ծախեն Ադրբեջանի եւ Թուրքիայի վրա: Շատ տեղին հիշատակեցիք 101 տարի առաջ տեղի ունեցածը, որի ժամանակ Ֆրանսիան պարզապես իր տնտեսական շահերի համար «փուռը տվեց» հայերին ու հույներին: Նույնն արեց ԱՄՆ-ն` Վիլսոնի քարտեզով, էլ չասեմ, որ Անգլիան ամբողջ Անդրկովկասում ուներ իր զորքերը, որոնց առկայության պայմաններում հայերին կոտորում էին տասնյակ հազարներով:
ԲԱԲՈՒԽԱՆՅԱՆԸ ԴԻՄՈՒՄ Է ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ԵՎ ԱՐՑԱԽԻ ՔԱՂԱՔԱԿԱՆ ՈՒԺԵՐԻՆ ՈՒ ՀԱՅ ԺՈՂՈՎՐԴԻՆ
— Այս ամենի մասին ներքաղաքական դաշտում խորհրդավոր լռություն է: Ո՞րն է ելքը, եւ ի՞նչ կարելի է սպասել առաջիկա ամսիներից:
— Եկել է ճակատագրական պահը, մեզ մնացել է երկու ամիս, երկու ամսից հետո` վերջնականապես կորցնում ենք Արցախը, եթե այսպես շարունակվի, եւ Նիկոլը գնա ամերիկյան տարբերակով մինչեւ վերջ ու ստորագրի այն թուղթը, որտեղ Արցախը որպես այդպիսին չկա: Հետո ունենալու ենք շատ ծանր հետեւանքներ` Հայաստանի ինքնիշխանության եւ տարածքային ամբողջականության կորուստ: Հակառակ սրա` կա պայմանագրի մոսկովյան տարբերակ, որտեղ Արցախը նշվում է, որպես քաղաքական ինստիտուտ, սակայն վերջնական լուծման տարբերակը դառնում է հետաձգված: Այսինքն` Արցախի կարգավիճակի հարցը ֆիքսվում է, ինչը չեն ուզում ամերիկացիները, թուրքերը եւ ադրբեջանցիները, բայց ուզում են հայերը, ռուսները եւ իրանցիները: Վիճակը շատ ավելի բարդ է, եւ թմբիրի մեջ գտնվող կուսակցություններն ու ժողովուրդը պետք է սթափվեն: Թողե՛ք բարիքի, աթոռի, ոսկու փայլի հետեւից ընկնելը, ինչը մեզ բերեց եւ հասցրեց այս օրվան:
Դիմում եմ մեր երկրի նախկին երեք նախագահներին.
Լեւոն Տեր-Պետրոսյա՛ն, Դուք համաձա՞յն եք այս տարբերակին, որ Արցախն այսպես հանձնվի, եւ հետո նաեւ Հայաստանը դառնա թուրք-ամերիկյան վիլայեթ, հստակ ասեք` այո, թե` ոչ:
Ռոբերտ Քոչարյա՛ն, Դուք այսօր ղեկավարում եք «Հայաստան» դաշինքը, որը մեր գլխավոր ընդդիմությունն է, բայց ո՛չ մի խոսք, ո՛չ մի ծպտուն չենք լսում` այդտեղից: Հիմա կոնկրետ ասեք` բաց, հստակ, թափանցիկ ձեւով բացատրեք, Դուք կո՞ղմ եք , թե` դեմ եք վաշինգտոնյան տարբերակին:
Սերժ Սարգսյա՛ն, Դուք ապրիլյան պատերազմի հաղթողն եք, եւ ժողովուրդը կարիք ունի Ձեր խոսքի: Իհարկե, ՀՀԿ մի շարք ներկայացուցիչներ խոսել են, դատապարտել են վաշինգտոնյան տարբերակը, բայց Ձեզ նույնպես դիմում եմ:
Դիմում եմ Հայաստանի բոլոր կուսակցություններին.
Եկել է խնդրի լուծման վերջնական պահը, եւ պետք է բոլորդ ասեք` կո՞ղմ եք, որպեսզի բրյուսելյան պրոցեսը կամ վաշինգտոնյան թուղթը ստորագրվի, թե ` ոչ: Այսօր ջրբաժանն անցնում է այստեղով, թե ով որ տարբերակին է կողմ: Չեզոք դիրքորոշումը, ձայն չհանելն ի նպաստ Նիկոլի է, ամերիկացիների եւ թուրքերի:
Կոչ եմ անում բոլոր պրոֆիլային գիտահետազոտական հաստատություններին.
Ձա՛յն հանեք, դիրքորոշում ցույց տվեք: Այսօր, այսպես կոչված, խուսանավողական դիրքորոշումը հավասար է Նիկոլ, որովհետեւ էլի եմ շեշտում` Նիկոլին է ձեռք տալիս ամորֆ դիրքորոշումը:
Կոչ եմ անում բուհերի ամբիոններին,
Դուք մասնագետներ եք, գիտնականներ` արեւելագետներ, պատմաբաններ, քաղաքագետներ, լրագրողներ, դուք մեր գիտակրթական սերուցքն եք, ամբիոններում նիստ արեք եւ դիրքորոշում հայտնեք: Խորհրդային Միության ժամանակ ձեր նախորդները 1988-90 թթ.-երին, երբ արցախյան շարժումը սկսվում էր, բուհերի ամբիոնները համախմբվում էին եւ դիրքորոշում հայտնում:
Կոչ եմ անում Արցախի նախկին նախագահներին, որոնց շատ հարգում եմ,
Կոչ եմ անում Արցախի ներկայիս նախագահին եւ ԱԺ նախագահին.
Այո՛, հնչում են այդտեղից հայտարարություններ, որ ուզում եք լինել Ռուսաստանի հետ եւ դեմ եք այս գործընթացին, բայց հայտնեք ավելի հստակ դիրքորոշում: Դիմե՛ք ՌԴ նախագահ Վլադիմիր Պուտինին` խնդրելով, որպես առաջին քայլ, Արցախն ընդունել Ռուսաստան-Բելառուս Միութենական պետության մեջ, քանի որ Արցախը եղել է Սովետական միության սահմանադրական սուբյեկտ` ԼՂԻՄ: Այդ հիմքով եւ ժողովուրդների ազատ ինքնորոշման դրսեւորմամբ` Արցախը թող վերցնեն Միութենական պետության պրոտեկտորատի տակ` մինչեւ կլուծվեն գործընթացային հարցերը: 1989 թվականից այդ փորձն ունեցել ենք, երբ Արցախի համար ստեղծվեց Մոսկվայից առանձին կառավարում` Վոլսկու կոմիտեն: Իսկ հաջորդ քայլը կլինի Արցախի մուտքն արդեն պաշտոնապես Միութենական պետություն մեջ: Եվ պետք չէ գալ Երեւանում հանդիպել հակառուսական ուժերին, սա լավ նշան չէ՛ եւ ոչ մի լավ բանի չի բերի: Ազգային ժողովը պետք է հայտարարությամբ հանդես գա, որ դիմում ենք Ռուսաստանին, որպես Խորհրդային Միության իրավահաջորդ, որպեսզի Արցախը մտնի Միութենական պետության մեջ:
Կոչ եմ անում արցախցիներին.
Սկսե՛ք ստորագրահավաք Միութենական պետության մեջ մտնելու խնդրանքով:
Դիմում եմ նաեւ ամբողջ հայ ժողովրդին` ինչպես Արցախում, այնպես էլ Սփյուռքում եւ Հայաստանում.
Եթե մենք չկասեցնենք այս սարսափելի ընթացքը, եւ եթե Նիկոլը ստորագրի այդ սարսափելի փաստաթուղթը, մեր ժողովուրդը մոտ 20-30 տարի հետո` շատ վատ վախճան է ունենալու: Մեր երկրի ինքնիշխանությունը եւ տարածքային ամբողջականությունը 30 տարի պահպանում են ռուս սահմանապահները` հայ-թուրքական սահմանին կանգնած: Մենք պետք է հասկանանք, որ այսօր Արցախի անվտանգությունը պահպանում են ռուս խաղաղապահները: Ռուսական բազայի ստորաբաժանումները մասնավորապես 44-օրյա պատերազմից հետո եւ վերջին սեպտեմբերյան դեպքերի ժամանակ կատարել են անչափ կարեւոր եւ անգերագնահատելի մի դերակատարություն:
Դիմում եմ նաեւ ՔՊ-ական պատգամավորներին.
Դուք պետք է հասկանաք, որ եթե վավերացրեցիք այդ ստոր վաշինգտոնյան խաղաղության պայմանագրի տեքստը, սա հավասար է լինելու Նիկոլի հետ կիսելու այդ դավաճանությունն անձնապես: Միեւնույնն է, այդ տեքստը վերջում դառնալու է մակուլատուրա, ինչպես մակուլատուրա դարձան նման շատ տեքստեր: Շեշտում եմ` Ռուսաստանն այստեղից որեւիցե տեղ չի գնալու եւ եթե գնալու էլ լինի, ապա վերադառնալու է, ինչը հասկանալու համար պետք է պատմություն կարդալ: Հիշեք, որ այսօրվա Ազգային ժողովն անօրինական է, որովհետեւ 2018 թվականին տեղի է ունեցել հեղաշրջում: Այսօրվա իբր Ազգային ժողովի կողմից ցանկացած վավերացրած թուղթ ի սկզբանե անվավեր է:
Ի ԴԵՊ
ՍԻՄ կուսակցությունը` մեր մի շարք համախոհ կուսակցությունների եւ հասարակական կազմակերպությունների հետ միասին` այս շաբաթ կազմակերպելու է կլոր սեղան, որտեղ դրվելու է հայտարարության տեքստ, եւ կոչ ենք անելու բոլոր կուսակցություններին, հասարակական կազմակերպություններին, մեր եկեղեցուն, Գիտությունների ազգային ակադեմիային, հատկապես` Պատմության եւ Արեւելագիտության ինստիտուտներին, միավորվել եւ ստորագրել այդ հայտարարության տակ` առնվազն դատապարտելով վաշինգտոնյան լուծման տարբերակը, ինչը համարում ենք անընդունելի:
Նյութը` ՀՐԱՆՏ ՍԱՐԱՖՅԱՆԻ